Ovaj 21. jul, Beranke i Beranci dočekuju u ambijentu najdublje političke krize - sa podnešenim i konstatovanim ostavkama predsjednika i dva potpredsjednika Opštine, nefunkcionisanja institucija, neuvažavanja vrijednosti, političke mržnje i neizvjesnosti izlaska iz ćorsokaka.
Upravo, ovaj ćorsokak nas motiviše da se prisjetimo velikog 21. jula 1941. godine i nekih tadašnjih poruka, poput one : “Treba vlast predate onim ljudima kojima će narodni interes biti iznad svega”! Nema boljeg vremena za ovu rečenicu od ovog današnjeg. Rečenica putokaz – izlaz iz beranskog ćorsokaka.
Beranski politički ćorsokak ne može i ne smije pomračiti sječanje na datum i odluke zbog kojih je 21. jul Dan opštine. U svečanosti se lako zaboravimo. Smijemo li to dopustiti? Ne, jer nas opominje i misao Georgija Gospodinova: “Ako nas nema u nečijm sjećanju, postojimo li uopšte”?
Dvadeset i prvi jul 1941. godine veliki je beranski, crnogorski, jugoslovenski i evropski antifašistički datum. Beranski 21. jul, naslonjen na veliki Trinaestojulski ustanak, urezan je u sve civilizovane kalendare čovječanstva. Datum i ljudi učesnici ustanka i Skupštine za poštovanje koje traje.
Krenula je tada antifašistička borba koja će trajati četiri godine. Borba koja traje! Zora koja će donijeti slobodu. Julska vatra buktinja slobodarska. Jul – kad počinje velika istorija. Skupština narodnih predstavnika za izbor sreskog organa nove ustaničke vlasti, održana 21. jula 1941. godine, u sali Doma trezvenosti, brojala je 217 delegata, predstavnika Beranske, Budimske, Poličke, Donjoržaničke, Manastirske, Štitarske, Gornjoselske i Petnjičke opštine.
Skupštinom je predsjedavao revolucionar i učitelj Panto Mališić. Danas po njemu beranska gimnazija nosi ime. Nije to slučajno učinjeno od strane donosioca te odluke. Nema obrazovanja u ropstvu niti slobode bez obrazovanja.
Danas, 83 godine kasnije, ističemo, s razlogom, Odluke ove istorijske skupštine, koje glase:
1. „Na oslobođenoj teritoriji ovoga kraja sa današnjim danom prestaju svi organi vlasti – civilne, sudske i vojne, kako bivše jugoslovenske tako i okupatorske, a cjelokupnu civilnu, sudsku i vojnu vlast preuzima narod;
2. Formira se narodni odbor oslobođenja koji će imati cjelokupnu vlast u ovome kraju, a sačinjavaće ga predsjednik, sekretar i 19 članova;
3. Narodni odbor oslobođenja preuzeće cjelokupnu narodnu imovinu i finansijska sredstva svih nadleštava i banaka i sve upotrijebiti za potrebe borbe za narodno oslobođenje;
4. Garantuje se obezbjeđenje lične sigurnosti i imovine svim građanima ovoga kraja, a koji su obavezni da se odazivaju svim zahtjevima i odlukama Odbora,
5. Na oslobođenoj teritoriji isticaće se kao zastava jugoslovenska trobojka“.
Učesnici Skupštine, antifašističke borbe (1941- 1945) žive u našim zahvalnim sjećanjima, kroz nazive škola, ulica, mostova, trgova, obilježavanje velikih datuma, Dan Opštine Berane, u poeziji Zogovića, Vešovića, Lalića, Kostića, Kukalja,… Je li to dovoljno!? Radovan Zogović bi rekao: “…vrijedi – da se, uspravno, prosto stoji”!
I ovog 21. jula poruka: “Mi stojimo postojano”! Antifašistički! „Čovjek je neprolazan jedino kroz one kojima je omogućio da žive poslije njega“ – veli Milovan Đilas. Mi živimo poslije njih. Neko će živjeti i poslije nas u Beranama – gradu koji nosi titulu Vjesnik mira.
Prof. dr Draško Došljak