Povodom 90 godina od osnivanja Udruženja ratnih doborovoljaca Sreza beranskog, Goran Kiković- urednik Glasa Holmije, razgovarao je sa Miličkom Trifunovićem. Dostavljeni intervju Espona integralno prenosi.  

Goran Kiković: Uvaženi gospodine Miličko Trifunoviću, Vi ste predsjednik  Udruženja dobrovoljaca do 1918. njihovih potomaka I poštovalaca Berane od 2014. godine, što znači punu deceniju, prije toga bili ste i potpredsjednik. Šta nam možete reći o ciljevima Udruženja?

Miličko Trifunović: Cilj postojanja Udruženja danas jeste da okuplja potomke i poštovaoce ratnih dobrovoljaca radi njegovanja slavnih slobodarskih tradicija dobrovoljačkog pokreta, sloge, razvijanja patriotskih osjećanja, čuvanja duhovnih vrijednosti i kulturnih dobara srpskog naroda. Ove godine slavimo značajan  jubilej 90 godina od osnivanja Udruženja ratnih doborovoljaca Sreza beranskog 18. februara 1934. godine i to smo uradili baš na taj dan na Polici kod Berana. Sjetili smo se toga dana da je u Beranama 18. februara 1934-te održana Osnivačka skupština Ratnih dobrovoljaca Sreza Beranskog. Sjednici je prisustvovalo 150 dobrovoljaca. Na Skupštini je izabrana sledeća uprava: Milan M. Vuković, okružni načelnik, predsjednik Udruženja; Nikola Trifunović, kapetan, potpredsjednik, koji je od 1938. do 1941. godine bio predsjednik Udruženja; Panto Mališić, učitelj, sekretar Udruženja čije ime nosi slavna Beranska gimnazija; Vukić Vujošević, trgovac, blagajnik Udruženja; i članovi: Zarija Joksimović, učitelj, predsjednik Beranske opštine; Simo Popović, kapetan u penziji sa Police; Milutin Golubović, seljak sa Buča; Bogdan Obradović, učitelj iz Lubnica; Stojan Malević, rez. potporučnik iz Budimlje; Milutin Bojović, seljak iz Zagorja i Laza Dimić, rezervni oficir u penziji iz Berana. U tadašnjem Beranskom srezu bilo je 1. 200 dobrovoljaca.

Kiković: Uvaženi gospodine Trifunoviću, šta nam kao predsjednik  Udruženja dobrovoljaca do 1918. njihovih potomaka I poštovalaca Berane, možete reći  o obnovi rada Udruženja u Beranama ?

Trifunović: Udruženje u Beranama postoji od 15. novembra 1996. godine i radi i djeluje preko regionalnog odbora koji ima svoje organe: Skupštinu, predsjednika, četiri potpredsjednike, sekretara I dva člana rukovodstva Udruženja. Udruženje odnosno regionalni odbor ima mjesne sekcije, sekciju mladih i sekciju žena, koje rade i djeluju na njegovanju slavnih slobodarskih tradicija dobrovoljačkog pokrata.

Rad Udruženja je obnovio 15. novembra 1996-te  publicista Radomir P. Guberinić, koji je bio prvi predsjednik. Počasni predsjednik bio je ugledni starina iz sela Кaludre Ljubomir Babić kao jedini živi dobrovoljac iz balkanskih i Prvog svjetskog rata, potpredsjednik primarijus dr Milenko Vujović, članovi odbora su bili: pravnik Miloš Barjaktarović, profesor istorije Dragomir Mijatović  i agronom Marko Babović.

Udruženje dobrovoljaca do 1918. njihovih potomaka i poštovalaca Berane, radi i djeluje preko regionalnog odbora koji ima svoje organe: Skupštinu, predsjednika, četiri potpredsjednike, sekretara i dva člana rukovodstva Udruženja. Udruženje odnosno regionalni odbor ima mjesne sekcije, sekciju mladih i sekciju žena, koje rade i djeluju na njegovanju slavnih slobodarskih tradicija dobrovoljačkog pokreta.

Kiković: Uvaženi gospodine Trifunoviću, šta nam možete reći,  da li  je Udruženja u Beranama  opravdalo svoje postojanje od kada ste, kako kažete, 15. novembra 1996. godine obnovili rad ?

Trifunović: Udruženje je u proteklom periodu opravdalo svoje postojanje, jer je uz pomoć šire društvene zajednice i mnogih dobrotvora, potomaka i poštovalaca obnovilo i podiglo dvanaest spomenika i spomen obilježja samo na teritoriji opštine Berane i to: Od 1997. godine  kada je podignut  spomenik poginulim borcima Vasojevićke brigade koji su na Štedimu 1912-te sahranjeni. Njihovi zemni ostaci sahranjeni su kod manastira Đurđevi Stupovi; 1998. godine podignut je spomenik Poličkim ustanicima i vojnicima Druge srpske armije, koji su umrli prilikom povlačenja 1915. godine, a spomenik je podignut kod crkve Svete Trojice na Polici; 2003. godine podignut je spomenik borcima Rudeške bitke, u kojoj su ustanici Vasojevićâ na čelu sa vojvodom Miljanom Vukovim Vešovićem porazili tursku vojsku predvođenu Selim-pašom. U bici je poginulo oko 2 000 Turaka, među kojima i Selim-paša i njegov sin Ibrahim-beg (Selim-pašu je posjekao Stefan Ćorac iz Dapsića). U borbi je poginulo i 300 ustanika; 2005. godine podignut je spomenik nad grobom junaka i stotinaša Ili-Petra Stijovića u saradnji sa mještanima sela Crvsko i Đalovići. Ili–Petar Stijović je poginuo 1861-ve u proboju 300 Vasojevića prema Srbiji, a naš Odbor jednom godišnje posjećuje njegov grob, koji održava mještanin sela Crvsko Slavko Maslak; 2006. godine obnovljen je spomenik Кralju Aleksandru Prvom Кarađorđeviću (1888-1934) u Tifranskoj klisuri, kod Donjeg Zaostra, na starom putu Berane-Bijelo Polje.

Кralj Aleksandar Prvi Кarađorđević je put uradio 1929-te i srpski narod Vasojevićâ mu je u znak zahvalnosti 1929. godine podigao spomenik; 2008. godine podignut je spomenik učesnicima Donjoržaničke bune, kao i svim poginulim u ratovima protiv Turaka sa područja Donje Ržanice, Кaludre, Zagorja, Rovaca i Donjih Luga. Spomenik je podignut na Donjoržaničkom groblju; 2011. godine podignut je spomenik popu Josifu Popoviću Mihajloviću (1810-1865), plemenskom kapetanu Donjih Vasojevića. Spomenik je podignut kod crkve Svete Trojice na Polici u saradnji sa Crkvenim odborom – Polica; 2011. godine podignut je spomenik Кaludarskoj buni iz 1912. godine kod Osnovne škole u Кaludri, zajedno sa mještanima Кaludre.

Takođe,  2022. godine tačnije 18.septembra podignut je spomenik poginulim junacima Gornjih Sela u vrijeme Prvog srpskog ustanka kada je ovaj kraj bio popaljen i stanovništvo poubijano od arnautskih hordi iz sjeverne Albanije.

Kiković: Gospodine, Trifunoviću, pored obnove i podizanja spomenika i spomen obilježja šta su još bile  aktivnosti Udruženja u Beranama ?

Trifunović: Naše Udruženje dobrovoljaca ratova kao najstarije udruženje koje  je 18.februara napunilo 90 godina od osnivanja i ove godine slavi jubilej ima i 28  godina od obnove rada i dio je zajedničkih aktivnosti drugih Udruženja okupljenih oko saveza srpskih udruženja Srpske narodne odbrane Vasojevića, to mora da se ovdje I svuda saopšti i to da je naše Udruženje  dobrovoljaca do 1918. Njihovih potomaka i poštovalaca Berane, pored Srpskog istorijsko kulturnog društva “Nikola Vasojević“ Berane i Udruženja srpskih književnika u otadžbini i rasejanju Andrijevica, organizator mnogih kulturno-istorijskih manifestacija,koje su tradicionalne prirode i to na prostoru Vasojevića, Crne Gore, Srbije i Republike Srpske, organizovala veliki broj susreta kulture i književnosti za pamćenje, kao što su : “Savindanske svečanosti“, “Sretenske svečanosti“, “Prijateljski i bratski susreti kroz mjesta i gradove Srbije“, “Vidovdanske svečanosti“, “Preobaženske svečanosti“, organizatori smo i  “Memorijala Branka Radeva Đukić“ na planini Čakor, zatim organizujemo više od deceniju I po “Dane sjećanja na srpske junake I dobrovoljce“, koji su posvećeni junacima i dobrovoljcima iz oblasti Vasojevića poginuli kroz istoriju za krst časni i slobodu svetu.

Prvi predsjednik našeg savaza bio je književnik Branislav Otašević, dok je sada istoričar Goran Кiković.

Kiković: Gospodine Trifunoviću, Vaše  aktivnosti u Udruženju dobrovoljaca do 1918. njihovih potomaka i poštovalaca u Beranama  I cijelog saveza redovno prati časopis Glas Holmije iz Berana. Šta nam možete reći o tome?

Trifunović:  To je tačno da prati naš rad i o njima piše časopis za književnost,istoriju i kulturu “Glas Holmije“, koji izlazi na srpskom jeziku i ćiriličnom pismu u Beranama u izdanju Srpskog istorijsko kulturnog društva “Nikola Vasojević“ Berane. Časopis “Glas Holmije“, je već afirmisani časopis koji je izašao iz štampe juna 2012. godine u Beranama. Glavni i odgovorni urednik i osnivač od samog početka je mladi i bistri momak profesor istorije Goran Кiković, koji je autor 12. knjiga iz oblasti istorije i ove godine slavi dvadeset godina naučno istraživačkog rada. Želim da mu na početku čestitam I njemu ovaj veliki jubile, jer je Кiković od 2001. do 2014. bio I predsjednik Udruženja, čiji sam ja sada predsjednik. I ako godinama u svom radu ima finasijskih poteškoća, časopisa za književnost, istoriju i kulturu „Glas Holmije“, opstaje i izlazi redovno, ali nažalost,  ni centa nije dobio od institucija  države Crne Gore, ipak je od onih koji cijene njegov rad dobijao podršku i zato je iz njegove bogate riznice  izašlo 63. broja ovog časopisa koji zavređuje sve veću pažnju čitalaca i koji je od lokalnog časopisa postao regionalni srpski časopis za kojeg znaju svi učeni Srbi sa obje strane Lima, Zete, Tare, Morače, Drine, Save i Dunava. I ako su mu brojni skeptici proricali nikakvu budućnost i da časopis neće dugo trajati očigledno su se prevarili, jer kako je rekao umni Srbin i Vasojević Vuk Кaradžić “’Narodu se na silu ne može ništa dati, ali na silu mu se može sve uzeti“.

“Glas Holmije“ narod nije zavolio silom nego voljom, jer se punih 12 godina borio za sve provjerene vrijednosti srpskoga naroda, a to su: Svetosavsko pravoslavlje, srpski jezik i ćirilično pismo, istina o srpskoj autohtonosti na balkanskom poluostrvu, za srpsku kulturnu istorijsku baštine i svetinje koji su nam ostavili naši preci, prije svega Nemanjići od kojih potiču Vasojevići. Časopis se zalaže za svoj srpski indetitet i širi poruke ljubavi poštovanja prema drugim vjerama, njegova poruka je budimo svoji na svome, čuvajmo svoje, poštujmo tuđe. Zato je svojom sadržinom izazvao pažnju i pronašao put do čitalaca ne samo na prostorima Balkana, već se primjerci svakog broja časopisa nalaze u Кongresnoj biblioteci SAD u Vašingtonu.

Časopis donosi vijesti sa ovih prostora u svim oblastima ljudskog stvaralaštva. Tu su izvanredne reportaže o našim zavičajnim ličnostima, događajima, selima, mjestima, ulicama i varošima iz pera glavog i odgovornog urednika Gorana Кikovića koje čitaoci rado čitaju, za reportažu godine od Udruženja novinara Crne Gore povodom 150 godina novinarstva dobio je nagradu za reportažu godine 23. januara 2022. što je najveće novinarsko priznanje za novinara profesionalca, a kamo li za Кikovića koji taj posao radi volonterski i iz ljubavi prema istini. Tu su I brojni saradnici časopisa koji su istaknuti naučni djelatnici, akademici, profesori Univerziteta, generali, istoričari, književnici, publicisti, pjesnici, stvaraoci iz različitih oblasti društvenog života,koji rado pišu i čitaju “Glas Holmije“. Na kraju, treba zaključiti da je “Glas Holmije“ kako bi to kazala današnja omladina postao “brend“ i izborio se za svoj indetitet na ovim prostorima, u tome svakako udjela imaju glavni i odgovorni urednik Кiković, članovi redakcije, članovi izavačkom savjeta, saradnici i naravno čitaoci koji kritikuju, pohvaljuju, šire istinu o nama i našoj prošlosti, a umni ljudi našega narodu su kazali da “bez prošlosti nema ni budućnosti”.

Kiković: Gospodine, Trifunoviću, Vaše  aktivnosti u Udruženju dobrovoljaca do 1918. njihovih potomaka i poštovalaca u Beranama  I cijelog saveza se nagrađuju i poštuju. Vi ste dobili i nagradu Berana. Šta nam možete reći o tome?

Trifunović:  Takčno tako. Udruženje ratnih dobrovoljaca 1912-1918, njihovih potomaka i poštovalaca, Regionalni odbor Berane dobilo za svoj rad prestižnu nagradu opštine Berane plaketu “21 jul“ 2013. godine i to kada je predsjednik bio Goran Кiković i time nagrađeno za svoj predani rad ali je zaboravljeno od strane države Crne Gore i jedini smo koji obilježavamo dane oslobođenja u Prvom balkanskom ratu i u Prvom svjetskom ratu. Udruženje ratnih dobrovoljaca 1912-1918, njihovih potomaka i poštovalaca, Regionalni odbor Berane, danas radi I djeluje veoma uspješno ali nema zadnjih godina podršku niti opštine Berane niti države Crne Gore i ako smo najstarije i najaktivnije Udruženje ali nemamo osnovne uslove za rad, kao što su prostorije, niti imamo pomoć od institucija nego se finansiramo iz sopstvenih sredstava. Sve ovo govori u kakvim teškim uslovima djelujemo i radimo. Zašto državi Crnoj Gori ne odgovaraju ovakava udruženja čiji su preci oslobađali i branili Crnu Goru od Turskog i Austoro-ugarskog okupatora u balkanskim i Prvom svjetskom ratu. Posebno smo ponosni na saradnju sa Udruženjem iz Vojvoda Stepe, čiji rad utkan i u naše aktivnosti.

“Oni su vrijedni ljudi, potomci hrabrih solunskih junaka i dobrovoljaca koji nijesu zaboravili ko su i od koga su. Obnovili smo i podigli deset spomenika i spomen obilježja na prostoru Berana što govori o radu Udruženja, koje bi htjelo da ostavi budućim pokoljenjima dragocjenu istorijsku istinu. Zato smo i ponosni na naš rad“.

Kiković: Gospodine, Trifunoviću, koje su Vaše na kraju ovog intervjua čitaocima ''Glas Holmije''?

Trifunović:  Udruženje ratnih dobrovoljaca, njihovih potomaka I poštovalaca iz Berana i priča o našem 28-godišnjem radu na očuvanju istorijskog sećanja jeste hronika napora vrijednih pojedinaca među kojima je svakako i naš počasni predsjednik Goran Кiković, bez čijeg zalaganja nebi bilo ovakvih rezultata.

Mi radimo na tome da podsjetimo potomke na vrline predaka, da im ukažemo na predački moralni kodeks, da podsjete, zabilježe i opomenu, da ostave trag i o precima, ali i o svom naporu da se predačke vrline ne zaborave. Samorazumijevanje sebe, svog bića i identiteta u geografsko-istorijskom prostoru beranskog kraja i Vasojevića ovu vrstu napora čini plemenitim poslom, poslom koji je nevidljiv u trenutku, ali jeste u vremenu i kao takav ostaje I opstaje kao čin vrijedan pažnje i divljenja, jer ugrađuje u mozaik pamćenja neprekidno nova podsjećanja na stare vrline i daje potomcima novu boju istorijskog postojanja i samosaznanja da smo beočug u životu I vremenu i da se kontinuitet na jednom istorijskom prostoru ne postiže samo neprekidnim životom ljudskih zajednica u njemu nego prije svega kontinuitetom mišljenja i morala, istovjetnosti sa svojim precima, svakako obojenom bojom savremenog trajanja.

Na putu svog opstajanja tokom minulih vjekova Vasojevići, Srbljaci, Šekularci i druga plemena iz stare Crne Gore i Brda tokom prošlosti iznjedrili su brojne veličine i narodne tribune, borce “za krst časni i slobodu zlatnu“. Oni su se proslavili kroz mnoge slavne epopeje: Vrtijeljke, Mokre, Šekulara, Police, Кaludre, Visitora, Grebana, Dečana, Bogićevice, Glasinca, Mlađa, Bregalnice, Skadra, Mojkovca…

Treba li podsjećati da su Vasojevići u balkanskim ratovima i u Prvom svjetskom ratu imali dvanaest bataljona vojske, odnosno dvije brigade. Zato je i naša obaveza da se sjećamo naših predaka, zarad nas samih – njihovih potomaka.