Vaskrsavanje spomenika Pavla Đurišića u Gornjem Zaostru, „ za glavu je skratilo“ 12. godina staro spomen obilježje u Plavu Jusufa Čelića. I izrodilo najavu organizovanja naučne konferencije o Osmanu Rastoderu.
Nakon reakcije Ministarstva kulture i medija i uključivanjem policije i tužilaštva u rješavanje problema sa nelagalnim podizanjem spomenika Đurišuću i Čeliću, spomenik četničkog komandanta završio je u konacima manastira Đurđevi stupovi, dok je Čelićeva izvajana glava, za sada, svoje mjesto našla u hodniku Opštine Gusinje! Ostaje još da saznamo imena nučnika koji će organizovati okupljanje posvećeno Rastoderu i kakva će biti poslata poruka sa tog skupa.
Da li će se poslati poruka osude za učinjene zločine i saradnju sa fašističkom vojskom ili će, možda, pokušati da „bace novo svijetlo“ i relativizuju lik i djelo ratnog zločinca, kako je, inače, Rastodera proglasila Komisija za ratne zločine bivše SFRJ. Ista ona, koja je ratnim zločincem proglasila i Đurišića.
Osamdeset godina nakon smrti pomenute trojice, spomenici i namjere o organizovanju naučnog skupa o Đurišiću, Čeliću i Rastoderu, početkom avgusta su ponovo podigle političku temperaturu i protreesli crnogorsku javnost. Novi sudar njih trojice, koji su, u svoje vrijeme- u vrijeme zla i zločina, izgleda, bili licencirani da krše sva, pa i pravila koja su sami uspostavljali, ovog avgusta su u dijelu javnosti kod koje imaju oreol „boraca za slobodu“ bili izuzeti od zakona, prava, običaja. Čak i od ljudskih normi.
Ponašajući se kao da se nalaze za političkim švedskim stolom, takav dio javnosti je kod Đurišića uzimala podatak da je 18. jula 1941. godine komandovao ustaničkim jedinicama koje su prvi put oslobodile Berane od vojske okupatorske Italije. Isticali su takvi, da je istog tog datuma Rastoderova milicija zajedno sa italijanskim fašističkim jedinicama, pravila zaklone, rovove i utvrđenja po Petnjici. Da je Rastoder komandovao napadima na civile i palio im kuće po Polici, a da je Čelić u to vrijeme radio na stvaranju nekakve velike Albanije u čijim granicama su i Plav i Gusinje i Rožaje... I da je etnički čistio taj prostor.
Ali, ti i i takvi, na žalost, nijesu pominjali, već su bježali, ignorisali, krili i pokušavali relatizovali Đurišićevu sopstvenu optužbu i presudu- monstruozni Izvještaj za Dražu Mihailovića o ubistvu 8.000 civila- većinom djece, žena i starih islamske vjere tokom operacija izvedenih u jnuaru i februaru 1943. godine!
Drugi su zaobilazili priču o Rastoderovim zločinima i, na primjer, mučkom ubistvu nekoliko desetina partizana u Vrbici 1944 godine koje je počinila jedinica kojom je on komandovao, dok su treći, nakon uklanjanja biste, u Gusinju okačili i zastavu sa izlivima ljubavi i poštovanja prema Čelićevom (ne)djelu!
Zato, možda, smiješno, uzaludno i naivno djeluje pitanje: u kakvoj to mi zemlji živimo? Ko to, danas, federalizuje ovaj mali, a sasvim dovoljan državni prostor za komotan život svih građana Crne Gore? I, šta da se odgovori: „komunisti“? Politički lideri? Nacionalne vođe? Lobotomija? Ili, možda, neki „ludi naučnik“ koji je ovu državu pretvorio u amazonsku džunglu po kojoj istoričari i oni koji se tako samo osjećaju, svojim očima gledaju prošlost oličenu plemenskim ratovima i zločinima ljudi koji kao da su tek otkrili vatru ili točak, dok vještačka inteligencija ostatku svijeta priprema teren za osvajanje drugih planeta.
Pravimo se da to ne vidimo, a svakim danom živimo u nacionalno sve više fragmentiziranoj državi i, što je još pogubnije, isto takvom društvu, koje je oboljelo od podozrenja! Prvo od podozrenja prema onima koji drugačije misle, pa onima koji slave različite vjerske proroke. Logično, iz toga proizilazi, prema svima onima koji znaju svih sedam padeža, onima koji čitaju knjige ili onima koji govore strane jezike...
Očigledno, rodilo se podozrenje u sopstvene mogućnosti, u sebe, a posebno u druge. Onda u prošlost. Pa i u sadašnjost! A, tek u budućnost?! Ali, sa ovakvim nacionalnim liderima, za ovakve građane drugog izbora, vjerovatno, i nije bilo! Moralo je to da se desi.
Jer, ovdje se radi o građanima koji imaju prave informacije tek pošto se događaji o kojima je riječ okončaju pozitivno sa stanovišta njihovih nacionalnih vođa i tribuna. Iz tog razloga i nacionalne istorije sve više predstavljaju dugi niz lažirnih slika stvarnosti. Naše glavne nacionalne igre koje, poslije izvjesnog cikličnog vremena, obavezno, ali baš pod obavezno, dobijaju opsesivnu formu nijesu ni mogle da proizvedu ništa drugo do mutanata u svim oblastima života- ekonomiji, školstvu, zdravstvu, politici... Naravno, i istoriji. Posebno njoj!
Zato i nema ovdje civilizacije. Nema nikakve Evrope, bez ozbiljne reforme! Reforme samih ljudi- građana ove zemlje! Ona podrazumijeva, čini se, nemoguće stvari. Za početak, razbijanje plemenskih okvira. A u tom slučaju, ne bi nam ratni zločinci završavali u manastiru ili u zgradi Opštine. Niti bi se pripremali naučni skupovi o takvima.
No, da bi stigli do toga, da bi obavili tu za nas najtežu, a u suštini najlakšu reformu, treba još samo da otkrijemo kako to učiniti u zemlji u kojoj jedna trećina građana u medijima prati samo „Farmu“, a druga trećina čita isključivo one medije iza kojih stoji njihova nacionalna elita.
Treća trećina, izgleda, ne čita ništa! Ili, bježi od problema. I laže prvo sebe, a onda i sve ostale!
Saša Radunović
